“Obóz Dulag 121 to jedna z wielu nierozliczonych niemieckich zbrodni. Historia uczy nas, że zbrodnie nierozliczone są zapowiedzią kolejnych tragedii” – napisał premier Morawiecki w liście do uczestników uroczystości Obchodów Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc w Pruszkowie.
W Pruszkowie pod pomnikiem “Tędy przeszła Warszawa” przy ul. 3 Maja odbyły się Obchody Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc.
Dulag 121 (Durchgangslager 121 Pruszków) był niemieckim nazistowskim obozem przejściowym, w którym gromadzono cywilną ludność Warszawy i okolicznych miejscowości, wypędzaną z domów w trakcie oraz po zakończeniu Powstania Warszawskiego.
Został utworzony 6 sierpnia 1944 na terenie dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Pruszkowie. Funkcjonował do 16 stycznia 1945. Szacuje się, że przez Dulag 121 przeszło ok. 550 tys. warszawiaków, a 100 tys. to mieszkańcy podwarszawskich miejscowości.
Od 12 sierpnia 1944 r. komendantem Dulagu 121 był pułkownik Wehrmachtu, Kurt Sieber. Lekarzem naczelnym obozu był Adolf König. W obozie działał także SS-Sturmbannführer Gustaw Diehl, który odpowiadał za selekcję więźniów.
Na skutek selekcji 70 tys. wypędzonych trafiło do obozów koncentracyjnych, a 150 tys. na roboty przymusowe do Rzeszy. Szacuje się, że na terenie pruszkowskiego obozu zmarło lub zostało zamordowanych od kilkuset do kilku tysięcy osób.
„Warunki w Pruszkowie przekraczają wszystko, co dotychczas było wiadome o obozach koncentracyjnych u Niemców” – pisał w okólniku z 28 sierpnia 1944 roku minister Spraw Zagranicznych rządu RP na uchodźstwie Tadeusz Romer.
Choć większość wypędzonych uznano za niezdolnych do pracy i wysłano na teren GG, to w wyniku brutalnych selekcji rozdzielono cale rodziny. Stąd też małoletni poniżej 14 roku życia trafiali do obozów koncentracyjnych i na roboty przymusowe. Na wypędzonych do Pruszkowa, podejrzanych o udział w Powstaniu Warszawskim, dokonywano egzekucji m.in. w Piastowie na Papierni, na gliniankach koło cegielni Potulickich i na gliniankach Hosera na Żbikowie.
Powstałe w 2010 roku Muzeum Dulag 121 zajmuje się zbieraniem informacji, popularyzowaniem wiedzy i pielęgnowaniem pamięci o losach wypędzonych w czasie Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu oraz ofiarności i poświęceniu tych, którzy udzielali im pomocy. (it/pap)