Foto: Fotolia
Special Breakthrough Prize in Fundamental Physics – nagroda warta 3 mln dolarów – trafi do odkrywców fal grawitacyjnych. 1 mln dol. podzieli między siebie trzech założycieli obserwatorium LIGO, a 2 mln dol. to nagroda dla ponad 1000 osób związanych z projektem, w tym 9 Polaków.
Nagrodę Specjalną Fizyki Fundamentalnej (Special Breakthrough Prize in Fundamental Physics) – przyznano wyjątkowo, pomijając zwykły coroczny proces nominacji do Breakthrough Prize. Zdobywców nagrody ogłoszono 2 maja.
Lider polskiej grupy naukowców badających fale grawitacyjne prof. Andrzej Królak (Instytut Matematyczny PAN w Warszawie i Narodowe Centrum Badań Jądrowych) wyjaśnił w rozmowie z PAP, że nagroda 1 mln dol. przyznana trzem badaczom jest w pełni zasłużona.
Jak zwrócił uwagę prof. Królak, praca nad odkryciem fal grawitacyjnych to zasługa bardzo wielu osób, stąd dodatkowo wyróżnionych zostało ponad 1000 innych osób. “Zgodnie z zasadami naszego konsorcjum wszyscy na liście autorów wnieśli jakiś wkład w badania. Nie próbowano więc np. wybierać 50 czy 100 osób szczególnie zasłużonych” – powiedział naukowiec. Zaznaczył jednak, że nie każdy z badaczy pracował akurat nad odkryciem tego sygnału, który ogłoszono w lutym. “My poszukujemy wielu sygnałów, bo jest wiele źródeł sygnałów fal grawitacyjnych” – powiedział.
11 lutego br. świat obiegła informacja o zaobserwowaniu fal grawitacyjnych przez detektory LIGO w USA. To, co zaobserwowali naukowcy, to dowody na kosmiczną katastrofę – zderzenie dwóch czarnych dziur. Wydarzenie to trwało krócej niż mgnienie oka i nastąpiło ponad 1 mld lat temu, ale było naprawdę potężne. Pochodząca z tej kosmicznej katastrofy fala grawitacyjna podróżowała z prędkością światła przez Wszechświat i dopiero w zeszłym roku dotarła do Ziemi. Wtedy po raz pierwszy w historii udało się też falę grawitacyjną zarejestrować. Było to możliwe dzięki amerykańskim detektorom – monumentalnym interferometrom laserowym LIGO. Ich tunele mają kształt litery L, a każde z ich ramion ma po 4 km długości.
W badaniach brali udział naukowcy z kilkunastu krajów – w tym z Polski. To badacze związani z eksperymentami przy detektorach LIGO w USA oraz Virgo we Włoszech. Zadaniami Polaków w projekcie była analiza danych uzyskanych z amerykańskich detektorów LIGO, prowadzenie badań źródeł astrofizycznych fal grawitacyjnych, budowa modeli sygnałów fal grawitacyjnych oraz udział w rozbudowie detektora Virgo, który za jakiś czas będzie pracował ramię w ramię z detektorem LIGO i rejestrował kolejne fale grawitacyjne.
Nagrody przyznawane są co roku, ale organizatorzy dają sobie prawo również do wyróżniania nagradzania wyjątkowych odkryć nagrodami specjalnymi. Special Breakthrough Prize w zakresie Fizyki Fundamentalnej przyznano wcześniej dwa razy. Otrzymali je już brytyjski astrofizyk i kosmolog Stephen Hawking, a także członkowie zespołu, którzy odkryli cząstkę Higgsa (7 osób). Teraz do grona laureatów tej nagrody specjalnej dołączyli również badacze pracujący przy odkryciu fal grawitacyjnych. (PAP – Nauka w Polsce, Ludwika Tomala – skrót redakcji)
