A pałac Paca – to powiedzenie, ponoć wymyślił je Mickiewicz i spotykamy je w “Panu Tadeuszu”, ma charakteryzować osobę ze skłonnością do przesadnego, nieuzasadnionego wręcz zbytku.
Ludwik Michał Pac to postać autentyczna, magnat herbu Gozdawa, świetny gospodarz, generał, bohater powstań narodowych w XIX wieku, ostatni pan na Dowspudzie.
I tu nas przywiodła wędrówka po Pojezierzu Suwalskim, najpopularniejszą rzeką w Polsce – czyli Rospudą. We wsi Dowsbuda leżącej na tym szlaku turystycznym znajdziemy ślady dobrego samopoczucia i zamożności pana Paca, niestety już w postaci ruin. W 1824 roku zbudował sobie pałac, o którym do dziś krążą legendy.
Była to jedna z najpiękniejszych budowli tego typu w Polsce, zaliczana do “pereł architektury”. Pałac olśniewał: zgromadzono w nim wiele cennych rzeźb, posiadał galerię obrazów wielkich mistrzów, bogato wyposażoną bibliotekę, cenne zbiory militariów. Mówi się o lustrach i żłobach z marmuru w gotyckiej stajni dla koni, złotych końskich łańcuchach, wiszących ogrodach i tunelach… Pan Pac zlecił m.in. wykonanie na 3-kilometrowym odcinku rzeki między Raczkami a Dowspudą 12 kamiennych progów, które tworząc wodospady miały upiększać okolicę.
Tamy, podobnie jak pałac, zostały później rozebrane, a obecnie jedynym śladem po nich są kamieniste mielizny.
Jak zwiedzamy Rospudę? Nasza propozycja jest oryginalna – najlepiej kajakiem, bo to z niego najlepiej można podziwiać i chłonąć unikatową, niepowtarzalną w Europie przyrodę. Przypomnijmy, że o nią to toczono przez ponad 10 lat dramatyczną, ale i też zawstydzającą walkę na oczach Europy, o budowę obwodnicy i dopiero niedawno, przed kilkoma miesiącami, rząd RP ostatecznie wycofał się z planów budowy obwodnicy przez Rospudę – przebiegać będzie przez miejscowość Raczki, omijając bagna tej rzeki i obszary chronione.
Rospudą prowadzi mało uczęszczany szlak kajakowy o długości 67 km, malowniczy, choć miejscami uciążliwy. Gwałtowne zakręty, kamieniste mielizny, głazy, paliki powbijane w dno rzeki, czy zwalone drzewa wymagają uwagi, refleksu i doświadczenia w radzeniu sobie z przeszkodami.
Rospuda przepływa przez dziewięć jezior, pokonując różniące się od siebie dwie krainy – Pojezierze Suwalskie z bogatą rzeźbą polodowcową oraz płaską równinę Puszczy Augustowskiej. Na trasie szlaku jest kilka ciekawych miejscowości: m.in. wieś Matłak, gdzie odkryto najstarsze ślady pobytu człowieka na Suwalszczyźnie, z okresu środkowej epoki kamiennej (7500-4000 lat p.n.e.).
Atrakcją jest także Uroczysko “Święte miejsce” – znajduje się tam cudowny krzyż, wystawiony podobno 700 lat temu przez ochrzczonych Jaćwingów. No i zdarzają się niewytłumaczalne spirytystyczne zjawiska.
Tekst: Edek Kozak
Zdjęcia: Sławek Jedynak