Już za chwilę wejdą w życie największe od lat poprawki w zasadach pisowni. Rada Języka Polskiego, która ogłosiła je jeszcze w zeszłym roku, dała wszystkim trochę czasu na przygotowanie się do zmian. A od 1 stycznia 2026 r. zaczną obowiązywać one już oficjalnie. Najbardziej zauważalne będą te dotyczące nazw mieszkańców miast — krakowianie staną się Krakowianami, tarnowianie — Tarnowianami, a nowosądeczanie — Nowosądeczanami. Podobne podwyższenie rangi dotknie też nazwy miejsc, bo Plac Szczepański i Rondo Mogilskie zyskają wielkie litery. Co jeszcze się zmieni? Oto najważniejsze punkty.
Najważniejsze zmiany w ortografii od 2026 roku
1. Wielkie litery w nazwach mieszkańców miejscowości
Od Nowego Roku nazwy osób związanych z miastami, wsiami, dzielnicami i osiedlami będą pisane dużą literą. Zatem pojawią się m.in.:
Krakowianie, Nowohucianie, Sądeczanie, Borkowianie.
2. Wielkie litery w nazwach obiektów miejskich i lokali
Znikną wątpliwości dotyczące pisowni placów, alei, osiedli, skwerów czy mostów. Od 2026 roku będziemy chodzić po:
Placu Szczepańskim, Alei Róż, Osiedlu Piastów.
Ulice jednak pozostaną zapisywane małą literą.
Podniesiona zostanie też ranga nazw lokali gastronomicznych i usługowych — wszystkie człony będą miały wielkie litery (oprócz przyimków i spójników). Pojawią się więc m.in.:
Apteka pod Orłem, Kawiarnia Literacka, Restauracja OdNowa.
3. Wielkie litery w nazwach pojedynczych egzemplarzy produktów
Markowe przedmioty również „urosną”. Nosić będziemy iPhone’a, a na drogach pojawią się Fordy i Ople.
4. Mała litera w przymiotnikach od nazwisk
Wszystkie przymiotniki pochodzące od nazw osobowych mają być zapisywane małą literą, np.:
muzyka chopinowska, poezja miłoszowska, dzwon zygmuntowski.
Przymiotniki od imion mogą występować w dwóch wersjach — z dużej lub małej litery.
5. Łączna pisownia „nie” z przymiotnikami we wszystkich stopniach
Znika dylemat dotyczący stopniowania — od 2026 r. zawsze piszemy łącznie:
niedrogi, niedroższy, nienajdroższy.
6. Oddzielna pisownia cząstki „by”
„By” pozostanie zapisywane osobno, np.:
Ale by się pomylić!
7. Kolejne ujednolicenia
Wśród pozostałych zmian znalazły się m.in.:
- konsekwentna łączna pisownia „nie” z imiesłowami,
- zapisywanie zrostów z członem „pół-” łącznie (np. półczłowiek),
- trzy dopuszczalne warianty zapisu powtórzeń (np. tuż tuż tuż / tuż, tuż, tuż / tuż-tuż-tuż),
- dwa warianty pisowni wyrazów z przedrostkami typu super-, ekstra-, mini-, mega-, eko-, wege- (np. supermama / super mama),
- łączna pisownia z przedrostkami niby- i quasi- (np. nibynoga, quasinauka).
Eksperci o reformie
Zmiany wciąż budzą emocje, a opinie Polaków są podzielone. Zwolennicy mówią o uporządkowaniu chaosu, przeciwnicy — o zamieszaniu.
Prof. Jerzy Bralczyk w rozmowie z Radiem Lublin tłumaczył, że wiele zasad i tak funkcjonowało już w praktyce:
– Dotąd wiele osób intuicyjnie używało dużych liter w nazwach samochodów czy określeniach typu „Warszawianka”. Teraz będzie to już oficjalnie zgodne z normą.
A co z maturą i egzaminem ósmoklasisty?
Centralna Komisja Egzaminacyjna uspokaja: w latach 2026–2030 na egzaminach honorowane będą obie wersje: stara i nowa. Dopiero od 2031 roku obowiązywać będą wyłącznie zasady wprowadzone reformą.
CKE wyraźnie zaznacza, że do końca 2030 r. uczniowie nie będą karani za stosowanie dotychczasowych reguł.
gazetakrakowska.pl
