Pomysł badania i dokumentowania polskiego dziedzictwa kulturowego na czeskim (historycznie również austriackim) Śląsku narodził się w 2014 roku, w efekcie współpracy dwóch uczelni: Akademii Jana Długosza w Częstochowie i czeskiego Uniwersytetu Ostrawskiego.
W 2015 roku partnerzy przedsięwzięcia przeprowadzili rozpoznawczy etap kwerend badawczych w wybranych archiwach, bibliotekach i muzeach Kraju Morawsko-Śląskiego Republiki Czeskiej. Przyniósł on interesujące wyniki, które zostały zaprezentowane w trakcie międzynarodowej sesji naukowej w Karwinie-Frysztacie. Formą promocji przedsięwzięcia była również wystawa „Sąsiedzi bliscy czy dalecy. Kontakty czesko-polskie na przestrzeni wieków”, zaprezentowana w październiku 2015 roku w Pradze, w pasażu Lucerna przy Vaclavskim Namesti. Adresatem ekspozycji w przestrzeni miejskiej stolicy Czech był „zwykły mieszkaniec Republiki Czeskiej”. Ekspozycja prezentowana była następnie w innych czeskich miastach: w Ostrawie, Ołomuńcu, Brnie.
W tym samym, 2015 roku, partnerzy projektu doprowadzili – we współpracy z władzami Ołomuńca – do upamiętnienia postaci polskiego polityka, reformatora szkolnictwa i uczonego, Hugona Kołłątaja, umieszczając dwujęzyczną tablicę na budynku historycznej twierdzy ołomunieckiej, w murach której był więziony na przełomie XVIII/XIX w. i gdzie napisał słynny “Rozbiór krytyczny zasad historii o początkach rodu ludzkiego”.
Kolejny rok współpracy pozwolił na inwentaryzację poloników w kilku spośród najważniejszych czeskich muzeów (Muzeum Ziemi Śląskiej w Opawie, Muzeum Ziemi Morawskiej w Brnie, Muzeum Archidiecezjalne w Ołomuńcu).
Współpraca ośrodków akademickich z Częstochowy i Ostrawy dowiodła znaczącego zainteresowania dokumentowaniem losów Polaków na historycznych ziemiach Korony świętego Wacława. Projekt nie miałby szans powodzenia, gdyby nie udział środowisk naukowych, muzealniczych, archiwalnych oraz lokalnych, czeskich, samorządów. (PAP), Michał Michalski, Tomasz Urbankowski
